Wat betekent neuroplasticiteit precies?
Neuroplasticiteit is een moeilijk woord voor een eenvoudig idee: het vermogen van je hersenen om zich aan te passen en te veranderen. Vroeger dacht men dat het brein na een bepaalde leeftijd min of meer ‘klaar’ was. Inmiddels weten wetenschappers dat je hersenen je hele leven lang nieuwe verbindingen kunnen aanmaken.
Elke keer dat je iets nieuws leert, een andere route naar de supermarkt neemt of een onbekend gerecht kookt, worden er in je brein verbindingen gelegd of versterkt. Dat gebeurt ook op latere leeftijd. Je hersenen zijn dus niet statisch, maar flexibel. Dat is goed nieuws voor ouderen die graag actief en leergierig willen blijven.
Waarom is neuroplasticiteit belangrijk voor ouderen?
Voor veel ouderen speelt de vraag hoe je je geheugen en denkvermogen zo lang mogelijk goed houdt. Neuroplasticiteit speelt daarin een centrale rol. Door het brein te blijven prikkelen, geef je je hersenen als het ware een dagelijkse training. Dat kan helpen om mentaal fitter te blijven en dagelijkse taken makkelijker te blijven uitvoeren.
Neuroplasticiteit betekent niet dat je nooit iets vergeet of geen ouderdomsverschijnselen krijgt. Wel laat onderzoek zien dat mensen die actief blijven leren, sociale contacten onderhouden en nieuwsgierig blijven, vaak langer scherp blijven dan mensen die weinig nieuwe prikkels opzoeken.
Invloed op geheugen en concentratie
Door neuroplasticiteit kunnen de gebieden in het brein die betrokken zijn bij geheugen en concentratie zich blijven aanpassen. Oefen je regelmatig met het onthouden van namen, telefoonnummers of routes, dan versterk je de verbindingen die daarvoor nodig zijn. Het brein reageert op gebruik: wat je vaak doet, wordt in zekere zin efficiënter uitgevoerd.
Hoe kun je neuroplasticiteit stimuleren in het dagelijks leven?
Het mooie is dat je geen dure cursussen of ingewikkelde apparaten nodig hebt om je neuroplasticiteit te stimuleren. Kleine veranderingen in dagelijkse gewoontes kunnen al verschil maken. Belangrijk is dat je je hersenen uitdaagt door af en toe iets te doen wat nét buiten je routine ligt.
Nieuwe vaardigheden leren
Het leren van een nieuwe vaardigheid is een krachtige manier om je brein aan het werk te zetten. Denk aan het leren bespelen van een muziekinstrument, een vreemde taal, schilderen of fotograferen. Bij zo’n nieuwe activiteit moet je brein informatie verwerken, bewegingen aansturen en vaak ook onthouden. Dat zorgt voor een rijke prikkel voor je hersenen.
Variatie in alledaagse activiteiten
Ook in gewone dagelijkse taken kun je variatie aanbrengen. Kies eens een andere wandeling dan normaal, probeer een nieuw recept, lees een boek in een genre dat je niet gewend bent of wissel af tussen puzzelen, lezen en gesprekken voeren. Juist de afwisseling helpt je brein alert te blijven.
De rol van sociale contacten en nieuwsgierigheid
Gesprekken met anderen vragen van je hersenen dat ze luisteren, nadenken en reageren. Dat is intensieve hersenactiviteit. Door contact te houden met familie, vrienden, buren of een vereniging, blijft je brein actief betrokken bij de wereld om je heen.
Nieuwsgierig blijven is misschien wel de eenvoudigste vorm van hersentraining. Stel vragen, zoek dingen op die je niet weet en laat je uitleggen hoe iets werkt. Elke keer dat je een antwoord probeert te begrijpen, benut je het vermogen van je brein om zich aan te passen. Dat is neuroplasticiteit in de praktijk, op elke leeftijd.
