De betekenis van het gezegde
Het gezegde ‘de appel valt niet ver van de boom’ wordt vaak gebruikt om aan te geven dat een kind veel op een van de ouders lijkt. Dit kan gaan om uiterlijk, karaktereigenschappen, of zelfs gedrag en interesses. Het wordt zowel op een positieve als negatieve manier gebruikt. Als een kind bijvoorbeeld net zo muzikaal is als de vader of net zo eigenwijs als de moeder, dan wordt dit gezegde erbij gehaald.
De oorsprong van het gezegde
De uitdrukking stamt af van een tijd waarin landbouw en natuur een centrale rol speelden in het dagelijks leven. Mensen observeerden hoe appels, wanneer ze van een boom vielen, meestal dichtbij de stam bleven liggen. Deze natuurlijke observatie werd een metafoor voor hoe mensen vaak veel op hun familie lijken.
Gebruik door de eeuwen heen
Hoewel het een Nederlandse uitdrukking is, bestaat deze beeldspraak ook in andere talen. In het Engels zegt men bijvoorbeeld: “The apple doesn’t fall far from the tree”. Dit laat zien dat het een universele gedachte is. Sinds de 17e eeuw wordt het gezegde al in Nederland gebruikt, en het heeft sindsdien aan betekenis nauwelijks ingeboet.
Voorbeelden uit het dagelijks leven
Stel je voor dat iemand een bepaalde beroepstraditie voortzet. Als de vader bijvoorbeeld schilder is en de zoon wordt dat ook, dan is de kans groot dat mensen zeggen: ‘De appel valt niet ver van de boom.’ Hetzelfde geldt als een dochter net zo zorgzaam en sociaal is als haar moeder. Mensen herkennen bepaalde patronen en gebruiken het gezegde om deze overeenkomsten te benoemen.
Wanneer je het gezegde beter niet gebruikt
Hoewel het gezegde onschuldig lijkt, kan het in sommige gevallen ook ongepast zijn. Als iemand een negatieve eigenschap van zijn ouder lijkt te hebben — bijvoorbeeld agressief gedrag of een verslaving — kan het pijnlijk zijn als anderen daarop wijzen met dit gezegde. Het is dus belangrijk om goed na te denken in welke context je het gebruikt.
Waarom gezegden als deze blijven bestaan
Gezegden geven taal kleur en helpen ons om complexe ideeën op een eenvoudige en herkenbare manier uit te drukken. ‘De appel valt niet ver van de boom’ blijft een geliefde uitdrukking omdat het mensen letterlijk en figuurlijk aanspreekt. Het koppelt gedrag en familiebanden aan een herkenbaar beeld uit de natuur en is daardoor makkelijk te begrijpen, ook voor ouderen die graag nieuwe inzichten opdoen via taal en cultuur.
